05 Ιανουαρίου 2007

Ορισμοί

Επειδή γίνεται μια συγκεκριμένη κουβέντα στο μπλοκοχωριό για την έννοια της ύλης, του υλισμού και του υλιστή θα μου επιτραπεί να παραθέσω μερικούς ορισμούς που έχουν σχέση με το θέμα. Οι ορισμοί έχουν παρθεί από το "Λεξικό Φιλοσοφίας" του κ. Θεοδόση Πελεγρίνη.

Ύλη : Ο Λεύκιππος και ο Δημόκριτος στο πλαίσιο της ατομοκρατίας που εισηγήθηκαν, θεώρησαν ως ύλη το σύνολο των μικρών σωματιδίων, των ατόμων, όπως τα αποκάλεσαν, από τα οποία αποτελούνται τα αισθητά πράγματα. Αργότερα ο Επίκουρος υιοθετεί τη διδασκαλία της ατομοκρατίας και διακρίνει δύο στοιχεία στο σύμπαν: την ύλη, η οποία σύγκειται από τα άτομα, και το κενό, τον άδειο χώρο, εντός του οποίου κινούνται τα άτομα της ύλης. Κατά τον Επίκουρο, η ύλη, η οποία ως προς την ατομική σύστασή της, ούτε γεννιέται, ούτε φθείρεται, είναι, όπως ο κενός χώρος, άπειρη. Ο Πλάτων θεώρησε την ύλη ως συστατικό της δημιουργίας του κόσμου των αισθητών πραγμάτων. Την περιέγραψε ως εκμαγείον. Ο Αριστοτέλης εξέλαβε την ύλη, ως κάτι άμορφο και ακαθόριστο, το οποίο αποτελεί την πηγή από την οποία δημιουργούνται τα αισθητά πράγματα. Η ύλη, ορισμένως, αποτελεί το πρώτο από τα τέσσερα αίτια των όντων. Μπορεί μεν η καθεαυτό ύλη να μην μπορεί να οριστεί - και από αυτή την άποψη, να μην υπάρχει πράγματι -, αλλά μπορεί να υποστεί μορφοποίηση. Η ύλη υπάρχει ως δυνάμει όν, ως δυνατότητα να γίνει οτιδήποτε ανάλογα με τη μορφή που θα της δοθεί. Για τον Πλωτίνο η ύλη δεν υπάρχει ούτε ως δυνατότητα. Είναι παντελής στέρηση και, ως τέτοια, είναι το πραγματικά, το απόλυτο κακό.
Ο Ντεκάρτ, κατά τον 17ο αι., εισηγήθηκε τη διδασκαλία της διαρχίας, σύμφωνα με την οποία ο κόσμος σύγκειται από δύο κατηγορίες όντων: από εκείνα τα οποία υπάγονται σε ότι αποκάλεσε νοούν πράγμα και από εκείνα που ανήκουν σε ότι αποκάλεσε εκτατό πράγμα. Εκτατό πράγμα είναι κάθε υλικό ον. Αναπόσπαστη ιδιότητα της ύλης είναι η έκταση, πράγμα που, κατά τον Ντεκάρτ, σημαίνει πως ότι έχει έκταση ανήκει στον υλικό κόσμο, έχει υλική σύσταση, είναι ύλη. Η ανεπάρκεια του συγκεκριμένου ορισμού (μιας και η σκιά έχει έκταση χωρίς να είναι ύλη) οδήγησε στο να περιληφθεί στους διαφόρους ορισμούς της ύλης και η μάζα. Ως ύλη λοιπόν ορίζεται οτιδήποτε διαθέτει μάζα και καταλαμβάνει έκταση στο χώρο.

Βέβαια με τις θεωρίες της κβαντομηχανικής οδηγούμαστε στον ορισμό του ηλεκτρονίου για παράδειγμα, ως πιθανότητα (εξίσωση Schrodinger). Αυτό οδηγεί σε έναν κόσμο πιθανοτήτων και όχι βεβαιοτήτων. Να που ο ορθολογισμός καταρρέει τις βεβαιότητές του.

Υλισμός : Η διδασκαλία σύμφωνα με την οποία όλα τα όντα και όλα τα γεγονότα - συμπεριλαμβανομένων και των πνευματικών - εξηγούνται δια της αναγωγής τους στην ύλη, την αποκλειστική πηγή και τη μοναδική αρχή της πραγματικότητας. η διδασκαλία του υλισμού, από τη στιγμή που οι οπαδοί της θεωρούν ως υπέρτατη αρχή του κόσμου την ύλη, είναι συνυφασμένη μετην αθεϊα, τη δοξασία στο πλαίσιο της οποίας αποκλείεται η εκδοχή της δημιουργίας του κόσμου από κάποιο Θεό ή από μια απρόσωπη δύναμη, η οποία υπερβαίνει την ύλη.

Ενέργεια : Η ικανότητα παραγωγής έργου. Η έννοια εισήχθη από τον Αριστοτέλη ο οποίος τη συνδύασε με τη δύναμη, η οποία σημαίνει την αρχή της κίνησης ή της μεταβολής.



3 σχόλια:

ΤΑΣΟΣ είπε...

Επίκουρος υιοθετεί τη διδασκαλία της ατομοκρατίας...
...
η διδασκαλία του υλισμού, από τη στιγμή που οι οπαδοί της θεωρούν ως υπέρτατη αρχή του κόσμου την ύλη, είναι συνυφασμένη μετην αθεϊα

Einai duskolo na ksexoröiseis tous dyo orismoys.An exo kataalbei kala o epikouros kai oi epikurioi pisteuan oti oi theoi den endiaferontai gia ta anthropina problhmata, tous theorousan protupa galhnhs kai hremias kai proetrepan tous mauhtes tous na touw mimithoyn.Epishs oti ola (soma kai psyxh)teleionoyn me to thanato

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

Σου μεταφέρω τι λέει η Wikipedia για τον Επίκουρο και τους μαθητές του:

"Ο Επίκουρος και η θεωρία του στρέφονται σ έναν ηθικολογικό χαρακτήρα της φιλοσοφίας. Στόχος τους η αναζήτηση των αιτιών της ανθρώπινης δυστυχίας και των εσφαλμένων δοξασιών που την προκαλούν,όπως π.χ. η δεισιδαιμονία, ώστε να υπάρξει η αντιπρόταση για την προοπτική μιας ευτυχέστερης ζωής, που για την επίτευξή της ο Επίκουρος προσέφερε ξεκάθαρες φιλοσοφικές συμβουλές.

Γνωστή είναι η τετραφάρμακος, τέσσερις "αρχές" που πρόβαλλε ο Επίκουρος:

"Άφοβον ο θεός, ανύποπτον ο θάνατος• και ταγαθόν μεν εύκτητον, το δε δεινόν ευκαρτέρητον." - Φιλόδημος (επικούρειος φιλόσοφος)

και σε νεολληνική απόδoση:

Ο θεός δεν είναι για φόβο (διότι η θεϊκή δύναμη δεν απειλεί εκ φύσεως), ο θάνατος δεν προκαλεί ανησυχία (διότι δεν υπάρχει μετά θάνατο ζωή) και το καλό (ό,τι πραγματικά χρειαζόμαστε) εύκολα αποκτιέται, το δε κακό αντέχεται (ό,τι μας κάνει να υποφέρουμε, εύκολα μπορούμε να το υπομείνουμε)".

Αυτό που είναι νομίζω σημαντικό, είναι το ότι η διδακτορική διατριβή του Μαρξ είχε ως θέμα τη διαφορά μεταξύ της φιλοσοφίας του Δημόκριτου και του Επίκουρου. Αποτέλεσμα αυτής της διατριβής ήταν να μπουν τα θεμέλια για τον διαλεκτικό υλισμό.

Επίσης πάντοτε θεωρώ ότι πρέπει να αντιλαμβανόμαστε το κοινωνικό περιβάλλον στο οποίο αναπτύσσεται μια θεωρία. Ήταν αναμενόμενο ο Επίκουρος να αναφέρεται στους θεούς, μιας και αναζητούσε την ηθικολογική διάσταση της φιλοσοφίας, σε ένα περιβάλλον όπου κυριαρχούσαν διάφορες δοξασίες (π.χ. δεισιδαιμονίες).
Εάν δεχτούμε ότι όλα τελειώνουν με το θάνατο τότε πιθανόν αυτό να έρχεται σε αντίθεση με το άπειρο της ύλης.
Άραγε τι εννοούμε όταν λέμε "τελειώνουν";

ο δείμος του πολίτη είπε...

Ο Επίκουρος ήταν ο πρώτος καθαρόαιμος υλιστής. Δέχτηκε τη σοφιστική διαλεκτική για τη φύση και την αιτιοκρατία τους σε σημαντικό βαθμό και τη συνέδεσε με την ατομική θεωρία και τον υλισμό -με τη σημερινή έννοια το λέω. Φιλοσοφικά μπορούμε να πούμε ότι έκανε ότι ο Μαρξ (συνδέοντας ο τελευταίος επιστημονικά τον υλισμό και τη διαλεκτική, ενώ ο Επίκουρος φιλοσοφικά).

Φιλοσοφικά ως ενέργεια είναι η προσπάθεια και το αποτέλεσμα του έργου. Ουσιαστικά έργο και ενέργεια ταυτίζονται. Η ενέργεια σήμερα όμως θεωρείται υλική τόσο για τη γενεσιουργό της αιτία όσο και γιατί μεταφέρεται με την ύλη (ηλεκτρική, ηχητική, αιολική κλπ).

Για τον υλισμό τι να πω. Ο υλιστής μόνος άθεος μπορεί να είναι γιατί φιλοσοφικά απορρίπτει κάθε έννοια μη-ύλης -όπως θεωρούνται οι θεότητες- που γέννησε το σύμπαν ή ενεργεί σε αυτό.