06 Ιουλίου 2015

ΝΑΙ ή ΟΧΙ; Οι απαντήσεις δόθηκαν.

Το δημοκρατικό έλλειμμα στην Ευρώπη είναι πασιφανές. Η ανυπαρξία δομών και πλαισίου συμμετοχής των πολιτών στις ευρωπαϊκές διαδικασίες διαμόρφωσης των πολιτικών οδηγεί τους πολίτες σε μια στάση αντιευρωπαϊκή. Δεν έχει σημασία από που εκπορεύεται ή που στοχεύει αυτή η στάση. Σημασία έχει ότι οδηγεί σε μια άρνηση της βασικής δομικής αρχής της διακυβερνητικής Ευρώπης: του συμβιβασμού. Μιας και το όραμα μιας πολιτικά ενοποιημένης και ομοσπονδιακής Ευρώπης βρίσκεται αρκετά μακριά, η ενδυνάμωση μέσω τονωτικών ενέσεων αμεσοδημοκρατικών διαδικασιών – έστω και σε τοπικό επίπεδο – φαντάζει ως το μοναδικό όπλο για όλους μας. Με αυτή την έννοια η διενέργεια δημοψηφισμάτων, σαφώς και τονώνει τη δημοκρατική κουλτούρα συμμετοχής των πολιτών. Αρκεί τα ερωτήματα που μπαίνουν να έχουν τριφτεί στη βάσανο του διαλόγου, να είναι όσο το δυνατόν πιο σαφή μιας και τα προβλήματα είναι πολυεπίπεδα και να υπάρχει ο απαραίτητος χρόνος για την ανάπτυξη των επιχειρημάτων. Ταυτόχρονα απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχουν πολίτες που να θέλουν αυτού του είδους τον διάλογο, να έχουν την αναγκαία πληροφόρηση όλων των πλευρών και να έχουν λογική και γνώση και όχι απλά θυμικό και οργή. Κοινώς οι αποφάσεις που παίρνονται με αυτη την διαδικασία, θα είναι αποτελεσματικές στην ενίσχυση της δημοκρατίας, μόνο αν καταλήγουν σε μια προωθητική κατάφαση και όχι σε μια στείρα άρνηση. Βέβαια στην πολιτική συνυπάρχουν και η κατάφαση και η άρνηση. Μόνο που το ένα προϋποθέτει και την ύπαρξη του άλλου. Δηλαδή η κατάφαση πρέπει να δηλώνει τι δεν θέλει, ενώ η άρνηση να σκιαγραφεί τι θέλει. Στο δικό μας δημοψήφισμα, δυστυχώς και από τις δύο πλευρές, δεν έγινε απόλυτα κατανοητό σε κανέναν μας. Ουσιαστικά κανένας δεν ανέπτυξε μια χορογραφία πολιτικών για την επόμενη μέρα.

Το δημοψήφισμα το κέρδισε η κυβερνητική πρόταση του ΟΧΙ με μια στρατηγική που έχει στήσει εδώ και καιρό. Μίλησε για ελευθερία, αξιοπρέπεια, για το λαό που πονάει, για θάρρος και τόλμη στηριζόμενη στο ρητό του Μαρξ ότι “οι σκλάβοι δεν έχουν να χάσουν τίποτα παρά τις αλυσίδες τους”. Αυτή η τακτική στηρίχθηκε στο κεντρικό πρόσωπο του Πρωθυπουργού και όλες οι παράπλευρες παραφωνίες κρυφτήκαν γιατί έγινε αποδεκτό από το λαό ότι το επίδικο δεν ήταν η ικανότητα της κυβέρνησης να διαπραγματευτεί και να φέρει μια βελτιωμένη συμφωνία αλλά η πλήρης αντίσταση στους “κακούς”. Δείτε την πολεμική ορολογία που χρησιμοποιήθηκε κατά κόρων σε αυτή την διαδικασία: μάχη, πόλεμος, χαρακώματα, αντίσταση, όπλα, γενναιότητα. Άλλωστε σύμφωνα με τον Κλαούζεβιτς, η εσωτερική λογική του πολέμου εκδιπλώνεται αυτόνομα και μέσα στην αιματηρή της εκδίπλωση, υπερφαλλαγίζει τους πολιτικούς σκοπούς. Η ταξικότητα της ψήφου ήταν δεδομένη. Αυτό το γνωρίζαμε πολύ πιο μπροστά. Αυτή η όποια ταξικότητα ενδύθηκε και με το μανδύα του πατριωτισμού, ένα εργαλείο που χρησιμοποιήθηκε για να μετουσιώσει την αντίσταση σε εθνικό καθήκον.

Τα νέα δεδομένα δείχνουν ότι το παλιό πολιτικό σύστημα κατέρρευσε. Ο Σαμαράς αφού σημάδεψε με τη λόγχη του αντιμνημονιακού αγωνιστή, τρυπήθηκε τελικά από την ίδια αυτή λόγχη. Η ταύτιση του ετερόκλητου πλήθους των υποστηρικτών του ΝΑΙ στο φαντασιακό του λαού με την ancient regime του Σαμαρά και του Βενιζέλου δεν ήταν μόνο επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ αλλά και της ανάγκης αποπομπής όλου του παλιού συστήματος. Το ισοπεδωτικό δημοψηφισματικό ΝΑΙ ή ΟΧΙ αδυνατεί βέβαια να εικονογραφήσει όλες τις αποχρώσεις της απάντησης. Κι αυτό γιατί άλλοι εξέλαβαν την ερώτηση ως στήριξη στο παλιό ή το νέο, άλλοι ως στήριξη στην τακτική της κυβέρνησης, άλλοι ως ευρωπαϊστές που θέλουν δικαιότερη Ευρώπη, άλλοι ως αντίδραση στην πολιτική της λιτότητας, άλλοι απλά εξέφρασαν τον μηδενισμό τους.

Το ΝΑΙ των αριστερών πολιτών που υπερασπίζονται τον ευρωπαϊκό δρόμο και τις δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις συνεθλίβει στις πέτρες της “νεοφιλελεύθερης ολιγαρχίας” και του παλιού κατεστημένου. Δεν κατάφερε να πείσει ότι η οπτική που λέει πως το “δίκιο” μας δεν ανατρέπει μνημόνια και ότι είναι αναγκαία η ύπαρξη συμμαχιών και στους θεσμούς και στους δρόμους είναι η καλύτερη. Δεν έπεισε ότι όποια επιλογή και να γίνει, η τραγικότητα των στιγμών θα χτυπήσει περισσότερο τους αδύνατους. Σε μια εποχή αλλαγών, η επένδυση του λαού στο Συμβάν, στο Γεγονός, σε ένα Επαναστατικό Κρεσέντο αδυνάτησε τη θέση αυτού του ΝΑΙ, το οποίο βασική του προσέγγιση ήταν η σταδιακή αποκατάσταση του ρόλου της Ελλάδος στην Ευρώπη και η διαλεκτική του αντιμετώπιση με τους δρώντες της Ιστορίας.