16 Μαρτίου 2007

Τι είναι η ανανέωση;

Το τελευταίο διάστημα πολύς λόγος γίνεται για την περίφημη ανανέωση. Ο όρος αυτός χρησιμοποιείται σε πολλές περιπτώσεις που είναι αναγκαία η περιγραφή μιας διαφορετικής κατάστασης από την υπάρχουσα. Θεωρώντας ότι η εδραιωμένη συμπεριφορά προσώπων και κοινωνικών θεσμών δεν ταυτίζεται με σύγχρονες αντιλήψεις, προβάλλεται από πολλούς, ως η μόνη λύση για το ξεπέρασμα της κρίσης. Με αυτόν τον τρόπο υπάρχουν αντιλήψεις που σχετίζονται με την ανανέωση του πολιτικού σκηνικού, με την ανανέωση προσώπων, ιδεών, πολιτικού λόγου, κουλτούρας. Στις περισσότερες των περιπτώσεων βέβαια η εφαρμογή της διαδικασίας ανανέωσης περιλαμβάνει πολλά επίπεδα, παρόλο που οι εκάστοτε κυρίαρχες αντιλήψεις επιδιώκουν μία συγκεκριμένη και επικοινωνιακά επιτυχής ανανεωτική διαδικασία.

Πιο συγκεκριμένα, αναφέρεται πολλές φορές η βαλτώδης κατάσταση του πολιτικού σκηνικού. Κόμματα παλαιάς κοπής, αρχηγικές εμφανίσεις, πλήρης απαξίωση των ιδεών, οικογενειοκρατία, ψηφοθηρία μέχρι λεηλασίας, δημιουργία απλώς εντυπώσεων χωρίς ουσία. Αυτό που προτείνεται τις περισσότερες φορές είναι η δημιουργία ενός νέου πολιτικού φορέα, ο οποίος θα υπερβεί τις συγκρούσεις ιδεών, θα έχει πραγματιστικό χαρακτήρα και θα κατακλύζεται από τη «σύγχρονη» λογική περί πολιτικών σχηματισμών (think tanks, ΜΚΟ κ.α.). Τα παραδείγματα είναι αρκετά φρέσκα (Φιλελεύθερη Συμμαχία, Δημοκρατική Αναγέννηση). Και οι δύο καινούργιοι πολιτικοί φορείς, μπορεί να προτείνονται από πολλούς ως λύση, αλλά στην πράξη δεν παράγουν νέες ιδέες, ούτε καν ανανεώνουν παλιότερες. Απλώς προσπαθούν να κάνουν κάποιας μορφής αντιγραφή ιδεολογημάτων και πρακτικών αντίστοιχων πολιτικών υποκειμένων του εξωτερικού. Σε αυτές τις περιπτώσεις δεν εμφανίζονται νέα πρόσωπα, δεν παράγεται πολύτιμος πολιτικός και ιδεολογικός πλούτος και δεν έχουμε την εφαρμογή μιας άλλης διαλογικής πολιτικής κουλτούρας που να οδηγεί και σε μια πραγματική ανανέωση του πολιτικού λόγου.

Το ΠΑΣΟΚ και πιο συγκεκριμένα ο Γ.Α.Παπανδρέου προσπάθησαν να κάνουν την περίφημη ανανέωση μέσω της οργανωτικής αναδιάρθρωσης και της εισαγωγής νέων όρων στο πολιτικό παιχνίδι (συμμετοχική δημοκρατία, δίκαιη κοινωνία). Είναι γνωστό τοις πάση ότι η οργανωτική αναδιάρθρωση απέτυχε, δημιουργώντας τρομερή δυσκινησία, ενώ η χρήση των νέων όρων ήταν ένα απλώς πυροτέχνημα σε προεκλογικές περιόδους. Ως συμπέρασμα απ’ αυτή την διαδικασία μπορούμε να πούμε ότι έγινε προσπάθεια για αλλάγή του πολιτκού λόγου και της κουλτούρας χωρίς αποτελέσματα, ενώ δεν επιχειρήθηκε σχεδόν καθόλου η ανανέωση στα πρόσωπα (όπου έγινε, έγινε με καθαρά προσωπικές πρωτοβουλίες του Παπανδρέου) και στις ιδέες. Επιβεβαιώθηκε για μια ακόμη φορά το πόσο εδραιωμένη είναι η αντίληψη για την υπέρτατη αρχή του αρχηγού κόμματος όπως και η λαγνεία των εντυπώσεων για καθαρά ψηφοθηρικούς λόγους.

Στις προηγούμενες δημοτικές εκλογές, και πιο συγκεκριμένα στην Αθήνα, είχαμε το φαινόμενο, όπως αποκαλέστηκε από ΜΜΕ και άλλους, Τσίπρα. Ένας νέος με χαρισματικό προφίλ και πολλούς νέους συνεργάτες, ο οποίος σε συνδυασμό με την διακηρυγμένη άποψη από τις δημοσκοπήσεις περί κυριαρχίας του Κακλαμάνη, οδήγησε την παράταξή του σε μια πολύ καλή εμφάνιση. Είναι αρκετό όμως ένα νέο πρόσωπο για την ανανέωση της πολιτικής σκηνής; Και φυσικά δεν αναφέρομαι σε ποσοτικούς παράγοντες, αλλά σε κατά βάση ποιοτικούς. Μπορεί δηλαδή ο συνομήλικός μου Αλέξης να δημιουργήσει εκείνες τις προϋποθέσεις για αλλαγή του σκηνικού, κρατώντας και εκφέροντας εν πολλοίς έναν λόγο που δεν μπορεί να γίνει ηγεμονικός στη σημερινή κοινωνία; Κατά την προσωπική μου εκτίμηση όχι.

Η ανανέωση είτε στην κεντρική πολιτική σκηνή, είτε σε πολιτικά κόμματα, είτε σε ευρύτερα πολιτικά και ιδεολογικά στρώματα δεν επιτυγχάνεται με σπασμωδικές κινήσεις. Δεν επιτυγχάνεται μόνο με αλλαγή προσώπων αν δεν έχει προϋπάρξει διάλογος, πάνω σε συγκεκριμένη βάση προς μια νέα θεώρηση των πραγμάτων. Εάν δεν έχει γίνει καταγραφή της αντικειμενικής πραγματικότητας με τα εργαλεία ανάλυσης που διαθέτει ο καθένας, Εάν τέλος δεν υφίσταται πολιτική βούληση προς αυτή την κατεύθυνση. Η ανανέωση δεν είναι μια παροδική διαδικασία. Δεν έχει προγραμματισμένη αρχή και τέλος. Και δεν είναι, προφανώς, κεκτημένο κανενός. Είναι όμως μια διαρκή σύγκρουση με τον εαυτό σου. Είναι μια συνεχής ρήξη με το παρελθόν, χωρίς όμως να απεμπολής βασικά χαρακτηριστικά σου. Προϋποθέτει διαρκή αναζήτηση, απομυθοποίηση ιδεολογικών συμβόλων, κατάρρευση στερεοτύπων, πίστη στη διαδικασία και όχι σε θέσφατα. Η διαρκής ανανέωση είναι το ζητούμενο. Ανανέωση προσώπων, πολιτικού λόγου, κουλτούρας, αλλά κυρίως ανανέωση και επαναπροσδιορισμός τακτικών και ιδεών.

11 σχόλια:

ο δείμος του πολίτη είπε...

Πόσο θα συμφωνήσουμε. Το θέμα είναι όσο και να αλλάξουν τα πρόσωπα, όταν εκφράζουν παλιές πολιτικές και παλιές πρακτικές τίποτε δεν θα αλλάξει. Δεν είμαι υπέρ των αλμάτων και των μεγάλων λόγων, ακολουθώ την τακτική των μικρών γρήγορων βημάτων (ίσως λόγω ύψους, αλλά έτσι έφτασα στα 10 χλμ στο γήπεδο) που έχει σιγουρότερα αποτελέσματα. Η κοινωνία θέλει καιρό να αποδεχτεί νέα πρόσωπα. Αλλά εν τοιαύτη περιπτώσει, τα νέα γερνάνε και τίποτα δεν αλλάζει, αφού τον απορροφά το ίδιο σύστημα που αργεί να τα αναδείξει.

Είναι το πρόβλημα της γενιάς των 45-60 σήμερα που τρώνε τα παιδιά τους και τη συνήθεια αυτή την κληροδότησαν και στα παιδιά τους που στηρίζουν παλιές λογικές και πρακτικές. Δυστυχώς λίγα άτομα κατορθώνουν να μείνουν ηθικά μακριά από τις παλιές αντιλήψεις. Φοβάμαι ότι ούτε ο γράφων θα το πετύχει, αλλά ευελπιστώ.

ΤΑΣΟΣ είπε...

Αντώνη για ανανέωση ομιλεί και ο ΑΓΠ η Παπαρρήγα κ. άλ και σκοπός τους είναι να ελέγξουν τον κομματικό μηχανισμο για να παραμείνουν στην Αρχηγία.
Γιά το λογο αυτό απέτυχαν και δύο γιατί δεν είχαν και σκοπό την ανανέωση ( προσώπων και αρχών)

Ο αντίστοιχος "Τσίπρας" της Πάτρας ήταν ένας εγκάθετος στον Οργανισμό του Λιμανιού που όταν καταργήθηκε η θέση του στη ΜΟΜΑ με τα μεσα του τοποθετήθηκε όπου ήθελε ( ενώ άλλοι είναι ακόμη στην περιπέτεια)

Σίγουρα δεν μπορεί "να κτίστεί ενα σύγχρονο οικοδόμημα με παλιά και φθαρμένα υλικά"

Περασε και λιγο απο εδώ

http://olonos.blogspot.com/2007/03/blog-post_18.html

ioannisk είπε...

Η ανανέωση είναι σε γενικές γραμμές αυτό που λες στον επίλογο.

Στην πράξη είναι άλλο ένα σύνθημα, λέμε ότι κάνουμε "ανανέωση" μιας και πουλάει στον κόσμο και στην καλύτερη αλλάζουμε μερικά πρόσωπα που είναι ίδιοι με τους προηγούμενους.

Δεν θα συμφωνήσω για τον Τσίπρα, μόνο από το γεγονός ότι γέμισε την Αθήνα (μόνο ο ΣΥΝ και το ΚΚΕ το έκαναν) αφίσες σίγουρα δεν είναι "ανανέωση", μάλλον οπισθοδρόμηση στην δεκαετία του ογδόντα.

Ο ΓΑΠ ήταν ανανέωση (και μάλιστα θετική) όταν έγινε υπουργός εξωτερικών και ας μην ήταν νέο πρόσωπο και ας ήταν ο ορισμός της οικογενειοκρατίας. Σαν πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ όμως...

Φυσικά υπάρχει και η αρνητική ανανέωση όπως το ΛΑ.Ο.Σ.

"Η διαρκής ανανέωση είναι το ζητούμενο."

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

Θα μου επιτρέψετε να ξεκινήσω ανάποδα τον σχολιασμό.
@ioannisk: Το δίλημμα μήπως τελικά είναι ανανέωση ή αναπαλαίωση; Όσο αφορά τον Τσίπρα μου φαίνεται ότι δεν διαφωνούμε. Εμμέσως λέω ότι και η πρακτική που ακολουθήθηκε δεν είναι σε όλες τις εκφάνσεις της μια σύγχρονη πρακτική. Όλες οι περιπτώσεις που αναφέρω κάνουν προσπάθεια ανανέωσης σε συγκεκριμένους τομείς, χωρίς όμως να κάνουν ανανέωση σε όλο το ενεργητικό φάσμα μιας πολιτικής παρέμβασης.

@τάσοσ: Μου έβαλες και την Αλέκα στο παιχνίδι και στεναχωριέμαι. Αναζητώ ακόμη κάποια στίγματα ανανεωτικής προσπάθειας σ'αυτήν και το κόμμα της.
Θέλω περισσότερες πληροφορίες για τον "Τσίπρα" της Πάτρας.
Ευχαριστώ για την πρόσκληση. Ευελπιστώ σε σύντομο χρονικό διάστημα και με όσο διαθέσιμο χρόνο έχω να συμμετάσχω στο παιχνίδι.

@Δείμο: Το πρόβλημα το ζήσαμε και οι δυο μας στις δημοτικές εκλογές. Ενώ όλοι λέγαμε για ανανέωση των τοπικών πολιτικών (ξεκινώντας από τα πρόσωπα), το αποτέλεσμα ήταν ένα ΔΣ στο οποίο δεν υπάρχει ούτε ένας τριαντάρης. Μακάρι ακόμη και έτσι να οδηγηθούμε σε νέες πολιτικές πρακτικές που θα εξοβελίζουν τη διαφθορά και την αδράνεια και θα δημιουργούν νέα δεδομένα και ευκαιρίες για την συμμετοχή νέων ανθρώπων.

ΤΑΣΟΣ είπε...

Αντώνη υποψήφιος δήμαρχος από το ΣΥν ήταν ένας τοπογράφος που απελύτθη απο τη ΜΟΜΑ λόγω διάλυσής της. Μετά την απόλυσή του πήγε στην Κτμηματική Εταιρεία του Δημοσίου. Επί σειρά ετών ήταν διορισμενος πρόεδρος του λιμενικού ταμείου. Επαίρεται ότι έκανε έργο. Στην πραγματικότητα τσιμεντοποιησε την παραλία, η παραλιακη ζώνη έχει συντελεστεί δόμησης δεν γνωρίζω αν έχει ευθυνη για αυτό σίγουρα όμως δεν αντέδρασε. Αν ο Οργανισμος Λιμενος πωληθέι (όπως ακούγεται) δεν αποκλειεται να κτιστούν ξενοδοχεία η εμπορικά κέντρα στο παραλιακό με΄τωπο της Πόλης Το θέμα το "έβγαλε" η παράταξη του ΚΚ. Σχεδίαζε την κατασκευή κτιρίου 4000 τετ. μέτρων (προεκλογικά το χαρακτήρισε ενυδρείο) . Επί των ημερών του κτίστηκε ταβέρνα στην παραλιακή ζώνη στη θέση όπου κατεδαφίστηκε άλλο κτίριο και πολύ κοντά (50 μετ) σε άλλο μεζεδοπωλειο στην ίδια περιοχή. Στο ΣΥΝ υπήρχαν αντιδράσεις γαι την υποψηφιότητά του. Ομως ο άνθρωπος αυτός πέτυχε ποσοστό 19% όταν ο υποψήφιος Νομάρχης του ΣΥΝ (μιά αξιόλογη προσωπικότητα με έντονη και μακρόχρονη πολιτική και κοινωνικη δράση) πήρε μόνο 4%.

Ηταν υποστηρικτής της κατασκευής αρχαιολογικού μουσείου στο κήπο του πρακτικού γεωργικού σχολείου (55 στρμ) που βρίσεται σε μιά επιβαρημενη οικοδομικά και κυκλοφοριακά περιοχή

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

Τάσο σ' ευχαριστώ για τις πληροφορίες. Είναι πολύτιμες.

Panos S. είπε...

Νομίζω ότι το post σου αυτό είναι καλογραμμένο και έχει κάποια καλά επιχειρήματα αλλά για το ΠΑΣΟΚ δε με βρίσκεις σύμφωνο.

1. Η δίκαιη κοινωνία δεν είναι σύνθημα πυροτέχνημα, περιέχει μια σειρά παραμέτρων που ανταποκρίνονται σε υπαρκτές και επιτακτικές ανάγκες που αν θες συμπυκνώνονται στη θέληση πολλών η ελλάδα να μην τρώει μόνη τα παιδιά της εξαιτίας των αδικιών και των κακών κειμένων της.

Η δίκαιη κοινωνία είναι το ζητούμενο των αναζητήσεων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο στη σοσιαλδημοκρατία.

Κατά συνέπεια ατυχής ο αφορισμός σου.

2. Η οργανωτική αναδιάρθρωση είναι πολύ νωρίς να πούμε αν απέτυχε ή όχι. Οι τομείς παράγουν πολιτική, το πρόγραμμα ήταν μια επιτυχία, η νεολαία ίσως αποδειχθεί επίσης επιτυχημένη επιλογή, το Κάθε Μέρα Πολίτης αρκετά πρωτοποριακό σαν σκέψη.

3. Νέα πρόσωπα μπήκαν στο ΠΑΣΟΚ αλλά δεν έχουν την απαραίτητη προβολή από τα media. Όταν όλοι οι πρώην υπουργοί του Σημίτη είναι κάθε βράδυ στο Mega-Alpha τι περιμένεις, όταν διεγράφη ο Κουλούρης και τον καλούν συνεχώς ως εκπρόσωπο του ΠΑΣΟΚ, όταν προβάλουν ακόμα τόσο πολύ κάποιους ηλίθιους που έχει το ΠΑΣΟΚ βουλευτές εκεί στο Βορρά της Ελλάδας, τι περιμένεις;

Δε γίνεται από τη μια μέρα στην άλλη οι αλλαγές και ειδικά όταν ο κόσμος που έφυγε από το ΠΑΣΟΚ είναι ακόμα θυμωμένος μαζί του και επίσης οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ συχνά απαιτούν εδώ και τώρα επιστροφή στην εξουσία λες και δεν καταλάβανε γιατί έχασε το κόμμα το 2004. Ο Παπανδρέου και οι έχοντες όμοιες αντιλήψεις με αυτόν εργάζονται σε τεντωμένο σκοινί για να επιτύχουν την ανανέωση!

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

@Τάσο μια ερώτηση που μου γεννήθηκε μόλις τώρα στο μυαλό. Αφού ήταν τόσο "κακός" αυτός ο υποψήφιος, γιατί πήρε 19%;Θα ήθελα να μου το εξηγήσεις γιατί δεν γνωρίζω την πολιτική πραγματικότητα της Πάτρας.

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

@Panos S. Σ' ευχαριστώ για το σχόλιο σου. Επί της ουσίας τώρα.
1. Εάν η δίκαιη κοινωνία συμπυκνώνεται μόνο στη θέληση πολλών ώστε η Ελλάδα να μη τρώει τα παιδιά της, τότε πρέπει να δεχτούμε ότι αυτο είναι το όραμα για όλους τους πολίτες ανεξαρτήτως πολιτικής τοποθέτησης. Εντούτοις αυτό που καυτηρίασα δεν ήταν η ουσία του όρου. Ήταν η ξαφνική χρήση του από τον πρόεδρο της Σοσιαλιστικής Διεθνούς, χωρίς αυτός ο όρος να λάβει συγκεκριμένα πολιτικά χαρακτηριστικά. Δεν μπορείς πχ να μιλάς για δίκαιη κοινωνία και ταυτόχρονα να μην είσαι δίκαιος μέσα στο κόμμα σου.
Το ζητούμενο των αναζητήσεων πρέπει να είναι ο σοσιαλισμός με ελευθερία και δημοκρατία. Για το αν θα πάμε μέχρι εκεί μέσω της δίκαιης κοινωνίας, μπορώ να το δεχτώ σχηματικά, δεν μπορώ όμως να το δεχτώ χωρίς την απαραίτητη συζήτηση εντός του ευρύτερου χώρου της Αριστεράς. Από ποια χαρακτηριστικά θα ορίζεται η δίκαιη κοινωνία; Ποιοί θα παλέψουν να την εφαρμόσουν; Με ποια εργαλεία θα εφαρμοστεί (κυβερνητικά, κινηματικά,πολιτικά); Παρεπιπτόντως δεν είμαι Χριστόδουλος για να αφορίσω κανέναν και τίποτα. Κριτικάρω, ελπίζω εποικοδομητικά.

2. Κατά την προσωπική μου εκτίμηση η αναδιάρθρωση δεν πέτυχε. Γιατί αναδιάρθρωση δε σημαίνει μόνο ένα πρόγραμμα ή αλλαγή στους συντονιστές ή δημιουργία νέων οργάνων (αυτό βοηθάει περισσότερο στην ευελιξία ενός κόμματος). Θα έλεγα, όπως επισημαίνω και στο ποστ, ότι ο βασικός στόχος της αναδιάρθρωσης (δλδ η συμμετοχή του πολίτη) δεν επετεύχθη. Το Κάθε Μέρα Πολίτης μπορεί να είναι πρωτοποριακό, πες μου όμως πόσοι το γνωρίζουν.

3. Το πρόβλημα μας εξακολουθεί να είναι η προβολή από τα media; Συγνώμη αλλά με αφορμή το συνέδριο της Νεολαίας προβλήθηκαν αρκετά νέα στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Άκουσες κάτι διαφορετικό πέρα από τον στείρο κομματικό λόγο (και πολλές φορές κακώς αντιγραφόμενο); Για να μην αναφέρω την κάκιστη φιλοξενία απέναντι στους εκπροσώπους των άλλων νεολαιών.

Η επίδειξη δύναμης και αγωνιστικότητας μέσω ταμπούρλων και κραυγών σε ένα συνέδριο, δεν είναι ένδειξη υγιούς πολιτικού οργανισμού.

Συνθήματα υπέρ του "αρχηγού" δεν είναι ένδειξη ότι ο πολιτικός οργανισμός προσπαθεί να ξεπεράσει τον αρχηγισμό του μέσω της συμμετοχής.

Η πολιτική δεν γίνεται με προθέσεις αλλά με πράξεις. Μπορεί οι προθέσεις του ΓΑΠ να είναι καλές όμως οι πράξεις είναι αυτές που μετράνε. Και οι πράξεις δείχνουν ότι δεν υπάρχει η πολιτική βούληση, όχι απαραίτητα από τον ΓΑΠ, αλλά από το σύνολο του ΠΑΣΟΚ, για ριζική ανανέωση.

Panos S. είπε...

Συμφωνώ έτσι όπως διατύπωσες το ζήτημα για το σοσιαλισμό και τη δημοκρατία και ελευθερία.

Διαφωνώ ότι το ΠΑΣΟΚ δεν έχει διάθεση για ανανέωση. Τη βλέπω διαρκώς γύρω μου αυτή τη διάθεση αλλά επίσης βλέπω και τη διάθεση για γρήγορη κι όπως όπως επάνοδο στην εξουσία, συχνά συγκρούονται τα δύο, ελπίζω σε σύνθεσή τους. Επιμένω ότι είναι πολύ νωρίς να κρίνεις το ΠΑΣΟΚ ως προς αυτό.

Τα ταμπούρλα, τα γιουχαϊσματα στους εκπροσώπους των άλλων νεολαιών και η επίδειξη δύναμης με χρήση συνθημάτων μεταξύ αντιπάλων φατριών της ΠΑΣΠ - Νεολαίας (δεν ξέρω περισσότερα να σε διαφωτίσω γιατί διαφωνούν) είναι παθογένεια αλλά και πάλι δικαιολογείται λόγω του εξαιρετικά νεαρού της ηλικίας των συνέδρων, πολύ χαμηλός ο μέσος όρος, τα έπαιξα με τα αμούστακα αγοράκια και τα μικρομέγαλα κοριτσάκια τόσες μέρες αλλά κυρίως λόγω του μεγέθους των συνέδρων. 6000!!! ήταν όμως συνειδητή επιλογή οι τόσοι πολλοί σύνεδροι, για να σπάσουν οι ομαδούλες. Περισσότερα συμπεράσματα στο blog μου τις επόμενες μέρες όταν ελπίζω να βγάλω και εγώ κάποια άκρη για το τι ακριβώς έγινε στο ΣΕΦ το προηγούμενο 4ήμερο.

ΥΓ. Και κάτι προβοκατόρικο: Αλήθεια, τη νεο-κομμουνιστική ανανέωση του Αλαβάνου (τον οποίο γενικά εκτιμώ ιδιαίτερα, αλλά κάνει τα πάντα για να μείνει ο ΣΥΝ εκτός βουλής) πως τη βλέπεις;

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

Αγαπητέ Pano (μου επιτρέπεις φαντάζομαι τη φιλοφρόνηση) δεν προβοκάρομαι πλέον εύκολα. Περάσαμε και περνάμε πολλά. Αντίθετα μου αρέσει ο διάλογος, πολλές φορές και ο καυγάς.
Για την ανανέωση που προσπαθεί να εφαρμόσει ο ΣΥΝ (πρόσεξε όχι μόνο ο Αλαβάνος), αναφέρεται εμμέσως πλην σαφώς και το παρόν ποστ. Οριοθετώ τους τρόπους της ανανεωτικής διαδικασίας η οποία δεν πρέπει επ' ουδενί λόγο να είναι μόνο στα πρόσωπα. Για περισσότερα δες αυτό:
http://michalakis.blogspot.com/2007/01/blog-post_25.html
και αυτό:
http://michalakis.blogspot.com/2006/09/blog-post_24.html
Το τελευταίο link ήταν για τις δημοτικές εκλογές όπου στο Δήμο μας υπήρξε συνεργασία ΠΑΣΟΚ-ΣΥΝ.