Στις επικείμενες ευρωεκλογές οι ερωτήσεις που ζητούν απαντήσεις είναι πολλές. Ξεκινώντας από την «αγωνία» για την ύπαρξή μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση μέχρι το σημείο της αναζήτησης ευρωπαϊκών πολιτικών για να χαράξουμε τις αντίστοιχες εθνικές. Δηλαδή ουσιαστικά για ποια Ευρώπη μιλάμε, για ποια άσκηση πολιτικής, για ποια νομιμοποίηση και φυσικά για το περίφημο δημοκρατικό έλλειμμα. Αναμφισβήτητα ο γεωγραφικός χώρος της Ευρώπης ήταν αυτός που γέννησε πολιτικές επαναστάσεις αλλά και δύο καταστροφικούς παγκόσμιους πολέμους. Κάποιοι θα υποστηρίξουν ότι ήταν ο γεννήτορας και των πιο ακραίων ιδεολογιών ή ακόμη ότι οι ανισότητες που υφίστανται αυτή τη στιγμή είναι απόρροια των ευρωπαϊκών πολιτικών. Δεν είναι απόλυτα ψέμα. Είναι αλήθεια όμως ότι η Ευρώπη είναι και ο πιο δημοκρατικός χώρος σε όλη την υφήλιο. Είναι ο προνομιακός χώρος δημιουργικής αντιπαράθεσης ιδεών και πρακτικών. Είναι ο γεωγραφικός εκείνος χώρος όπου τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι σεβαστά περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη περιοχή της γης. Είναι μια ελπίδα και μια πιθανότητα ότι στο μονοπολικό κόσμο που επαγγέλλονται οι ΗΠΑ μπορεί να υπάρξει λύση προς μια άλλη κατεύθυνση. Όχι στρατιωτικά, όχι πυρηνικά, όχι κατασταλτικά αλλά πολιτικά και ιδεολογικά. Είναι άλλωστε γεγονός ότι η πολιτική ηγεμονία της διαδικασίας της παγκοσμιοποίησης είναι αυτή που θα δώσει το στίγμα στη συνέχεια του 21ου αιώνα.
Από τα προηγούμενα γίνεται φανερό ότι η πολυχρωμία της Ευρώπης αλλά και τα μεγάλα βήματά της (Ευρωπαϊκή Ένωση, ΟΝΕ, Ευρωπαϊκό Δικαστήριο κ.α.) πρέπει να διαφυλαχτούν ως θεσμοί και όχι ως εφαρμοζόμενες πολιτικές. Υποστηρίζω δηλαδή ότι η ύπαρξη θεσμών ευρωπαϊκής ομοσπονδιοποίησης είναι σημαντική για το εγχείρημα της ενωμένης Ευρώπης, έτσι ώστε η όποια ενοποιητική διαδικασία να έχει πρακτικότητα και ρεαλισμό. Ταυτόχρονα όμως είναι αναγκαία η αλλαγή των πολιτικών που ασκούνται αλλά και της φιλοσοφίας που διέπει το οικοδόμημα της ΕΕ. Το Ευρωκοινοβούλιο να αποκτήσει ακόμη περισσότερες δικαιοδοσίες αποφασιστικής και νομοθετικής σημασίας, μέχρι του βαθμού να είναι το κυριότερο όργανο αποφάσεων στην Ευρώπη. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ενταχθεί σε διαδικασία λογοδοσίας απέναντι στο Ευρωκοινοβούλιο. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να υπαχθεί ελεγκτικά στις αρμοδιότητες του Κοινοβουλίου, έτσι ώστε η εφαρμοζόμενη οικονομική πολιτική να έχει άμεση σχέση με τις κοινωνικές ανάγκες. Η διαδικασία της διεύρυνσης, πέραν των οικονομικών δεικτών που απαιτούνται από τις υποψήφιες χώρες, να περιλάβει σε ακόμη μεγαλύτερο βαθμό δείκτες κοινωνικής συνοχής, αλληλεγγύης, σεβασμού των δικαιωμάτων, οικολογικούς. Όλα αυτά αναδεικνύουν μια διαφορετική προσέγγιση στην πολιτική ενοποίηση της Ευρώπης.
Σε όλα αυτά υπάρχουν αντιρρήσεις και πολλές είναι αρκετά εδραιωμένες. Η αντίληψη, πχ, που αναφέρεται σε νεοφιλελεύθερες ελίτ που καθοδηγούν το οικοδόμημα της ΕΕ δεν απέχει πολύ από την πραγματικότητα. Ταυτόχρονα όμως πρέπει να αναλογιστούμε ότι αυτές οι ελίτ – στην ουσία οι πολιτικές ηγεσίες των κρατών-μελών – δεν είναι τίποτα άλλο παρά εκλεγμένοι αντιπρόσωποι των λαών των χωρών. Η επιλογή δηλαδή των πολιτών της Ευρωπαϊκής Ένωσης τους έδωσε τη δυνατότητα να ελέγξουν την πορεία της ενοποίησης. Μια άλλη, επίσης ισχυρά εδραιωμένη αντίληψη, αναφέρεται στην ύπαρξη μόνο κοινής αγοράς (οικονομική ματιά), η οποία λειτουργεί ως το απαραίτητο συνδετικό στοιχείο μεταξύ των κρατών. Η μονοδιάστατη οικονομική ματιά μπορεί να ήταν αναγκαία για την έναρξη της οικοδόμησης του ενοποιητικού εγχειρήματος, δεν είναι όμως τώρα ικανή για τη συνέχιση και την πραγμάτωση μιας Ευρώπης των πολιτών. Χρειάζεται μια νέα προωθητική αντίληψη για κοινή φορολογική πολιτική, για Ευρωπαίο Υπουργό Οικονομικών κ.α., η οποία θα επιβεβαιώνει τις ανάγκες της κοινωνίας. Ταυτόχρονα αντιλήψεις που έχουν να κάνουν με την «απόδραση» από την ΕΕ συγκρούονται με τη θέληση των Ευρωπαίων για το κοινό μέλλον, για το κοινό ευρωπαϊκό σπίτι που θα αφήσει πίσω τα μίση του παρελθόντος. Το ερωτηματικό δηλαδή είναι αν μπορούμε να καθορίσουμε εκείνες τις συνθήκες και διαδικασίες ώστε η πολιτική ενοποίηση να γίνει μέσω της συμμετοχής των Ευρωπαίων πολιτών διασφαλίζοντας το μέλλον όλης της Ευρώπης.
Θα μπορούσαν πολλοί να υποστηρίξουν ότι η ομοσπονδιακή προσέγγιση στη ενοποιητική διαδικασία της Ευρώπης είναι πολλάκις διφορούμενη και γενικόλογη. Σαφέστατα η αδυναμία πειραματικής επιβεβαίωσης στον σύγχρονο κόσμο είναι μια αποτροπή στην υπεράσπιση της φεντεραλιστικής θέσης. Οι περιπτώσεις των ΗΠΑ και της Ελβετίας δεν συνιστούν ικανά παραδείγματα ενίσχυσης των φεντεραλιστικών θέσεων. Όμως θα πρέπει να σημειώσουμε ότι στο ομοσπονδιακό σύστημα μπορεί να ενυπάρχει και η διαφορετικότητα-ετερότητα και υπεράσπιση της μειοψηφίας. Κατ’ επέκταση καταστρατηγείται και αντιπαλεύεται η τυραννία της πλειοψηφίας. Σημαντικό επίσης επιχείρημα υπέρ της ομοσπονδιακής προσέγγισης είναι φυσικά και η υπεράσπιση της ειρήνης. Η ολική καταστροφή της Ευρώπης – δύο φορές μέσα στον 20ο αιώνα , η απουσία αντίπαλου ψυχροπολεμικού δέους και η απαίτηση των λαών για ειρηνική συνύπαρξη πιέζουν όλους τους πολιτικούς φορείς να αναλάβουν τις ευθύνες στο μέτρο των δυνατοτήτων τους.
Στο πλαίσιο αυτής της ομοσπονδιακής προσέγγισης απαιτούνται α) δημοκρατική εμβάθυνση και β) συνταγματικές προδιαγραφές. Σε σχέση με το πρώτο απαραίτητη είναι η ακύρωση του λεγόμενου δημοκρατικού ελλείμματος. Είναι μια πραγματικότητα η οποία στοιχειοθετείται από την ελλιπή συμμετοχή των Ευρωπαίων στις διαδικασίες της ΕΕ. Αποχή από τις Ευρωεκλογές, αδυναμία κατανόησης όχι μόνο των διαδικασιών της Ένωσης αλλά και της σημασίας των εφαρμοζόμενων πολιτικών, στειρότητα ιδεών, αντιπαραθέσεων και διαλόγου. Όλα αυτά φυσικά οδηγούν σε μια μανιχαϊστική αντίληψη για την Ευρώπη σε αντιπαράθεση με το κράτος-έθνος. Έτσι γίνεται προφανές ότι η αντίληψη περί «σκοτεινών διαδρόμων της ΕΕ» στοιχειώνει το πολιτικό μέλλον της Ευρώπης. Είναι αναγκαίο λοιπόν η Ευρώπη να μην είναι μόνο οικονομική Ευρώπη αλλά και πολιτική. Αυτό σημαίνει συμμετοχή των πολιτών στις διαδικασίες (μεγαλύτερη νομιμοποίηση), ανάπτυξη διαλόγου για το μέλλον (φόρουμ συνδικάτων, ΜΚΟ), πανευρωπαϊκά κινήματα ανάδειξης και εφαρμογής πολιτικών από τα κάτω προς τα πάνω (καταναλωτικό κίνημα, περιβαλλοντικό κίνημα, κίνημα υπεράσπισης των ανθρώπινων και ατομικών δικαιωμάτων, συνδικαλιστικό κίνημα, δημοψηφίσματα). Ταυτόχρονα τα εθνικά πολιτικά κόμματα να αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη δημιουργία ευρωπαϊκών πολιτικών κομμάτων με την προϋπόθεση ότι θα υπάρξει η υπέρβαση της μετάφρασης των εθνικών αναγκών σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Θα υπάρξει δηλαδή μια ενιαία και σαφή προγραμματική πλατφόρμα σε ευρωπαϊκό επίπεδο για την ανάδειξη μιας άλλης προσέγγισης για την πολιτικά ενωμένη Ευρώπη.
Η δεύτερη απαίτηση της ομοσπονδιακής προσέγγισης είναι οι συνταγματικές προδιαγραφές του ομοσπονδιακού μορφώματος. Αναφέρομαι φυσικά σε μια Συνταγματική Συνθήκη. Σε γραπτούς, κοινούς κανόνες οι οποίοι θα εντάσσουν το δημοκρατικό έλεγχο, θα αναφέρονται εξίσου στην ισότητα και την ελευθερία, θα καθορίζουν όρια και θα αποτυπώνουν με σαφήνεια τις κοινωνικές αξιώσεις. Κανόνες οι οποίοι το ανεπανάληπτο του περιβάλλοντος θα το κάνουν προωθητική δύναμη για το μέλλον. Κανόνες που θα στοχεύουν στους πολλούς και τη δημοκρατία και όχι στους λίγους και τον αυταρχισμό (οικονομικό και πολιτικό). Κανόνες που θα μιλούν για μια ανοικτή Ευρώπη και όχι για μια Ευρώπη φρούριο. Το Ευρωπαϊκό Σύνταγμα θα πρέπει να περιλαμβάνει την ουσία και μόνο αυτή. Θα καθορίζει δηλαδή, τους στόχους και τις θεμελιώδεις αρχές και θα κατοχυρώνει την κατανομή και την διάκριση των εξουσιών και των ευθυνών ανάμεσα στις εθνικές αρχές και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Θα πρέπει να περιλαμβάνει με απόλυτη σαφήνεια τις βασικές αρχές της δημοκρατίας και της ελευθερίας και να καταργεί κάθε διάκριση με βάση το φύλο, τη φυλή, τη θρησκεία, την αναπηρία, την ερωτική προτίμηση ή την ηλικία. Έτσι εκτός από αναγκαίο είναι και ικανό να δημιουργηθεί ο σκελετός ενός ευρωπαϊκού κοινωνικού προτύπου.
Όλα αυτά συνθέτουν μια «χορογραφία» πολιτικών όπου σε μια περίοδο οικονομικής κρίσης, φαίνονται ως ελάσσονα για τους Ευρωπαίους πολίτες. Περισσότερο απειλούνται από τις ελαστικές σχέσεις εργασίας, από την υποτίμηση του εισοδήματός τους, από την ανασφάλεια για το εργασιακό μέλλον, από την υποβάθμιση της ποιότητας ζωής. Η έλευση ενός Παραδείσου στο απώτερο μέλλον δεν τους ενδιαφέρει. Αναζητούν λύσεις εδώ και τώρα. Λύσεις υπαρκτές και χειροπιαστές. Η δημοκρατική εμβάθυνση των ήδη υπαρχόντων θεσμών είναι μια από τις λύσεις που οδεύουν προς αυτή την κατεύθυνση. Αν δεν μπορέσει η Ευρωπαϊκή Αριστερά να δώσει τέτοιες απαντήσεις, θα τις δώσει κάποιος άλλος. Και τότε θα ξαναμιλάμε για μια ακόμη χαμένη ευκαιρία της Αριστεράς.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου