22 Οκτωβρίου 2007

Η κρίση της σοσιαλδημοκρατίας

Από την στιγμή που έγιναν γνωστά τα πρώτα αποτελέσματα των εκλογών της 16ης Σεπτεμβρίου ήταν πρόδηλο ότι η κρίση στο ΠΑΣΟΚ θα σηματοδοτούσε τη μετεκλογική περίοδο. Μια κρίση που περνάει από χίλια μύρια κύματα, από εντάσεις και συμβιβασμούς, από υπεκφυγές και λόγια κοφτερά, μέχρι «υπονομεύσεις» και εξάρσεις «λαϊκισμού». Σ’ αυτή τη διαδικασία το πολιτικό έχει περάσει στην άκρη. Πρωταγωνιστεί η ικανότητα στο να κερδίσεις τον αντίπαλο, οι σχέσεις με τα ΜΜΕ, τα δίκτυα υποστήριξης των υποψηφίων, οι πιπεράτες παραπολιτικές ιστορίες στα τραπέζια και σε διάφορες περιφέρειες και γενικά μια στυφή απομίμηση του life style κόσμου των μεσημεριανών κουτσομπολίστικων εκπομπών.

Περιμένοντας από τις κατεξοχήν εφημερίδες που υποστηρίζουν το χώρο της σοσιαλδημοκρατίας ή της «κεντροαριστεράς» να ανοίξουν τη κουβέντα, επί πολιτικού πλέον, απογοητεύτηκα γιατί δεν υπήρξε κάτι σημαντικό. Αντίθετα μια ιστορική εφημερίδα της Αριστεράς – η Αυγή – αναζητά τα αίτια της κρίσης της ευρωπαϊκής σοσιαλδημοκρατίας «με συνείδηση ότι συνυπάρχουν οι ομοιότητες, οι συνάφειες, οι διαφορές και οι ιδιαιτερότητες». Δίνω μερικές απόψεις των συμμετεχόντων στην έρευνα.

Ο Κώστας Βεργόπουλος δηλώνει ότι «δεν βρίσκεται σήμερα σε κρίση η πολιτική της σοσιαλδημοκρατίας, δηλαδή η πολιτική του κοινωνικού μεταρρυθμισμού, αλλά τα κόμματα που την έχουν εγκαταλείψει», ενώ ο Χριστόφορος Βερναρδάκης εκτιμά ότι «η εκλογική βάση του ΠΑΣΟΚ έχει πάψει προ πολλού να είναι αριστερή ή κεντροαριστερή και έχει κινηθεί σε μεσαίες, αμφίσημες, ουδέτερες και συντηρητικές ιδεολογικές και πολιτικές αξίες». Καταλήγει δε στο ότι «το ΠΑΣΟΚ δε θα καταφέρει να διαχειριστεί την πολύπλευρη κρίση του, η οποία βεβαίως ξεπερνά κατά πολύ το πρόβλημα ηγεσίας που τίθεται σήμερα. Το πιθανότερο είναι ότι βρισκόμαστε ενώπιον μιας ριζικής αλλαγής στο κομματικό σύστημα της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας».

Ο Μιχάλης Σπουρδαλάκης αναφέρεται σε έξι ιδιομορφίες του ΠΑΣΟΚ σε σχέση με τα συγγενή ευρωπαϊκά κόμματά του, τις οποίες τις χαρακτηρίζει και ως «βαρίδια». Πρώτη ιδιομορφία είναι το εγγενές πρόβλημα δημοκρατικού ελλείμματος. Δεύτερη η θολή και γενικόλογη κοινωνική αναφορά του ΠΑΣΟΚ με δυνάμεις της εργασίας, χωρίς οργανωτικές και λειτουργικές δεσμεύσεις. Τρίτον η μετατροπή των τάσεων κυβερνητισμού σε πλήρη κρατικοποίηση του ΠΑΣΟΚ. Τέταρτον οι μεταλλάξεις του αυτοπροσδιορισμού του. Πέμπτον η προσχώρηση της σοσιαλδημοκρατίας στα προτάγματα των διαφόρων εκδοχών του νεοφιλελευθερισμού και έκτον οι διαδικασίες εκλογής της νέας ηγεσίας. Έτσι συμπεραίνει ότι «αν όλα αυτά έχουν κάποια βάση αλήθειας, η κρίση του ΠΑΣΟΚ είναι τόσο βαθιά που δεν αμφισβητεί μόνο την αριστερή φυσιογνωμία του αλλά υπονομεύει και την κυβερνητική προοπτική».

Ο Γιάννης Μηλιός σημειώνει ότι « η μαγιά από την οποία οικοδομείται το ΠΑΣΟΚ σήμερα συντίθεται από το ετερόκλητο μείγμα πολιτικής ανεπάρκειας και αυτιστικής ματαιοδοξίας που φυτρώνει στο οργανωτικό και λειτουργικό no mans land: δεν είναι τυχαίο ότι η όποια προσπάθεια ανανέωσης του στελεχιακού δυναμικού του κόμματος προσέκρουσε στην ανυπαρξία κοινωνικών αναφορών», ενώ ο Ευκλείδης Τσακαλώτος αναφέρει ότι «με το να μην διαφοροποιούνται (σ.σ. οι σοσιαλδημοκράτες) στο πεδίο τη οικονομικής πολιτικής έκαναν πιο εύκολη τη δουλεία των δεξιών αντιπάλων τους να κινητοποιούν τα λαϊκά στρώματα σε μια πιο πολιτιστική (πατρίς-θρησκεία-οικογένεια) και αυταρχική ατζέντα. Το δίλημμα για τους σοσιαλδημοκράτες είναι είτε να υιοθετήσουν αυτή την ατζέντα είτε να αποδεσμευτούν από το οικονομικό μοντέλο».

Τέλος ο Ανδρέας Πανταζόπουλος επισημαίνει ότι «το σημερινό διακύβευμα για τη σοσιαλδημοκρατία δεν είναι αν θα κάνει «αριστερή» ή «δεξιά» στροφή, αλλά αν θα επιχειρήσει την έξοδο της από τις αντιπολιτικές ψευδαισθήσεις του φιλελευθερισμού. Για να το πούμε διαφορετικά: η έτσι νοούμενη αναπολιτικοποίησή της συνιστά μια αριστερή στροφή». Καταλήγει δε στο ότι «το σημαίνον «Παπανδρέου» λειτουργεί. Γιατί ένα πολιτικό κόμμα είναι και μια μνημονική κοινότητα, είναι ταυτόχρονα ένα μουσείο, μια αποθήκη αρχείων, ένα κατάστημα με σουβενίρ, ένα άλμπουμ κιτρινισμένων φωτογραφιών και ενός λεπτού σιγή».

7 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Έχεις δίκαιο, οι εφημερίδες της παράταξης παραπολικολογούν (στην καλύτερη περίπτωση). Από εκεί και πέρα, νομίζω πως η κρίση του ΠΑΣΟΚ έχει τόσες διαφορές από τη συνολική κρίση της σοσιαλδημοκρατίας όσες είναι και οι διαφορές του ίδιου του ΠΑΣΟΚ από τα σοσιαλιστικά και σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Η, βαθύτατη, κρίση του ΠΑΣΟΚ, για να το πω λίγο αποφθεγματικά, είναι μια κρίση που τη δημιούργησε το ίδιο από τον τρόπο που δομήθηκε και μεγάλωσε. Έφτασε στο '81, λόγω συνθηκών, από το '85 άρχισε το πρόβλημα και γιγαντώθηκε το '89 όπου, λόγω των γνωστών συνθηκών, δεν μπόρεσε να ξεσπάσει με αποτέλεσμα να σέρνεται για χρόνια. Το '96 πήγε να γίνει μια πολιτική αντιπαράθεση αλλά το κριτήριο "πώς παραμένουμε στην εξουσία" βοήθησε στη δημιουργία μιας ετερόκλητης συμμαχίας που έφερε το σοσιαλδημοκράτη (και μειοψηφικό) Σημίτη στην εξουσία. Όταν αυτό το μοντέλο (και εδώ υπάρχουν αναλογίες με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα) μπήκε σε κρίση, το ΠΑΣΟΚ ξαναγύρισε στο παρελθόν του, αναδεικνύοντας τον κ. Παπανδρέου κι έτσι φτάσαμε στο 2007: μια κρίση από τα παλιά στο σήμερα. Κάτι τελευταίο: όντως η "Αυγή" έκανε καλή δουλειά

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

Προφανώς και θα συμφωνήσω ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στα ευρωπαϊκά κόμματα της σοσιαλδημοκρατίας και το ΠΑΣΟΚ. Εντούτοις ορισμένα χαρακτηριστικά της κρίσης μεταλαμπαδεύτηκαν και στην εγχώρια κατανάλωση. Ξεκινώντας από τις αιτίες (σοσιαλ-φιλελεύθερη πολιτική, ασαφείς διατυπώσεις για το μέλλον, αντικατάσταση της κυβέρνησης από τη διακυβέρνηση κ.α.) και καταλήγωντας μέχρι τις συνέπειες (κρατισμός, προσωπικές επιθέσεις, μη πολιτική και ιδεολογική αντιπαράθεση).

Είναι επίσης σημαντικό κατά τη γνώμη μου ότι η Αυγή προχωρά σε μια τέτοιου είδους έρευνα. Εάν η σύγχρονη αριστερά πιστεύει στην ποικιλομορφία της και στον πλούτο των ιδεών, εάν η σύγχρονη ελληνική αριστερά οραματίζεται ένα σχηματισμό που θα υπερβαίνει ιδεολογικές αγκυλώσεις και θα στηρίζεται σε μια πολιτική συμφωνία, εάν όντως ο Αλαβάνος εννοεί της σοσιαλιστική και την οικολογική συνιστώσα, τότε αυτή η έρευνα-έστω και σε μορφή καθαρά θεωρητική-είναι σημαντική. Είναι πιθανόν το μοναδικό βήμα διαλόγου και επαναπροσδιορισμού των σχέσεων με την σοσιαλδημοκρατία.

Ανώνυμος είπε...

Συμφωνούμε -απλώς σημειώνω τις αναλογίες με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα από ένα σημείο και μετά θεωρώντας ότι αυτή εδώ η κρίση έχει και άλλα στοιχεία και ίσως γι' αυτό να εκδηλώνεται και να εκφράζεται με αυτό τον τρόπο που βλέπουμε...
Όσο για την Αυγή, πολύ καλή δουλειά και μακάρι να σηματοδοτεί (για το χώρο πιά, όχι για την εφημερίδα) μια συζήτηση για τον επαναπροσδιορισμό των σχέσεων με τη σοσιαλδημοκρατία -μη βρεθούμε με κάτι πράσινους συνδικαλιστές επιπέδου κλαδικών ως και καλά σοσιαλιστική συνιστώσα...

ο δείμος του πολίτη είπε...

Και εγώ θα συμφωνήσω με τα μεταφερόμενα λόγια. Έγινε από ό,τι φαίνεται μία προσπάθεια ανάλυσης της κρίσης. Το ζήτημα είναι η κρίση πάντα υποβόσκει σε κόμματα εξουσίας, επειδή ουσιαστικά αυτός είναι ο μόνος λόγος που μένουν συσπειρωμένες οι δυνάμεις τους. Εξάλλου, η φασαρία ουσιαστικά γίνεται για το αν θέλουν οι οπαδοί ένα κόμμα που θα πάρει τις εκλογές ή ένα κόμμα με αρχές (υποτίθεται τουλάχιστρον).

ΑΝΤΩΝΗΣ ΜΙΧΑΛΑΚΗΣ είπε...

Δείμο διευκρίνισε λίγο τι εννοείς με το "...η κρίση πάντα υποβόσκει σε κόμματα εξουσίας, επειδή ουσιαστικά αυτός είναι ο μόνος λόγος που μένουν συσπειρωμένες οι δυνάμεις τους". Πιστεύεις δηλαδή ότι η κρίση σε ένα κόμμα εξουσίας βοηθάει τη συσπείρωσή του;

ο δείμος του πολίτη είπε...

Όπως θέτεις με ρητορική δεινότητα και σοφιστικά το ερώτημα, η απάντηση μπορέι να είναι μόνο αρνητική. Εγώ λέω ότι ένα κόμμα εξουσίας υπάρχει απλά και μόνο για να διεκδικεί την εξουσία.

Εχθές γνωστός βουλευτής ήθελε να αποδείξει ότι η κόντρα είναι πολιτικών αρχών. Οι πολιτικές αρχές όμως δε διευκρίνησε ότι δεν είναι λάστιχο να τις προσαρμόζουμε στην αναγκαία κάθε φορά φρασεολογία.

Ανώνυμος είπε...

Ανταλαμβάνομαι τι λέει ο Δήμος αλλά θέλω να κάνω μια παρατήρηση που πιστεύω πως είναι επί της αρχής: κάνω πολιτική ως κόμμα σημαίνει προσπαθώ να εφαρμόσω τις θέσεις μου για την οργάνωση της πολιτείας και τις αλλαγές που επιδιώκω στην κοινωνία. Υπ' αυτή την έννοια, τα κόμματα δουλεύουν για να διεκδικήσουν τη συμμετοχή τους στο σύστημα εξουσίας (κεντρικό, τοπικό, περιφερειακό) ώστε να έχουν δυνατότητες εφαρμογής των πολιτικών τους. Κάποια, μπορεί να διεκδικούν τη συμμετοχή στο υφιστάμενο σύστημα εξουσίας επιδιώκοντας να το αλλάξουν (δια της συμμετοχής) και κάποια άλλα μπορεί να επιδιώκουν να αλλάξουν τους συσχετισμούς (στην κοινωνία) ώστε να οδηγήσουν σε αλλαγή/ανατροπή του υφιστάμενου συστήματος εξουσίας που θα αντικατασταθεί από κάτι άλλο. Αλλά, σήμερα, φρονώ πως αυτός είναι ο στόχος των κομμάτων: οι εξουσίες.